Meer overzicht en autonomie met de skilltree 8


De skilltree is een stuk gereedschap dat ik elk hoofdstuk weer gebruik. Het is de ruggengraat van mijn lessen, die me in staat stelt om variatie in te brengen in mijn lessen zonder dat ik of mijn leerlingen het overzicht kwijt raken. In dit artikel bespreek ik de oorsprong, waarom het werkt en ga ik in op het ontwerp en gebruik. Ook kun je hier een aantal templates vinden die je in staat stellen zonder al te veel moeite je eigen skilltrees te maken. Veel succes gewenst!

De skilltree in spellen

Spellen zijn in het bijzonder goed in het zichtbaar maken van voortgang. Als speler heb je vaak een goed idee van waar je bent, en waar je nog heen kan. In sommige spellen (in het bijzonder roleplaying games) speel je een karakter dat in de loop der tijd nieuwe vaardigheden kan aanleren. Eén manier om hierin progressie zichtbaar te maken is door middel van de zogenaamde skilltree, of vaardighedenboom.

Skilltree uit League of Legends

Hierboven zie je een skilltree uit het populaire spel League of Legends 1. Hierin zie je, vrij overzichtelijk, dat de speler bepaalde keuzes heeft moeten maken in de richting waarop zijn karakter zich ontwikkelt.

Hierin zie je welke vaardigheden je karakter al beheerst, en welke deze nog kan gaan leren. Je kan zien hoe veel levels je nog moet halen voordat je eindelijk de Legendary Guardian vaardigheid krijgt. Ook kan je hierin keuzes maken over de richting waarin je je karakter wilt ontwikkelen, waardoor je bijvoorbeeld een meer aanvallende of verdedigende stijl kan gaan spelen. Een gevoel van vooruitgang en groei (competentie) is één van de drie factoren die bijdragen aan de intrinsieke motivatie van de speler. 2 Een andere is die van autonomie: de mogelijkheid om betekenisvolle keuzes te kunnen maken. Op beide behoeften hierop wordt ingespeeld in een skilltree.

De skilltree in een digitale leeromgeving

In plaats van de voortgang van nikskunnend kneusje tot machtige magiër inzichtelijk te maken, kun je dezelfde tools ook gebruiken om een leerproces inzichtelijk te maken. Dit is wat verschillende online leeromgevingen dan ook doen. Een goed voorbeeld is de Khan Academy 3, die instructiefilmpjes en oefeningen aanbied in allerlei richtingen en niveaus.

De knowledge map van Khan Academy

Dit is een screenshot van een deel van de wiskunde skilltree – op Khan Academy de knowledge map genoemd. Hierin staan meer dan duizend (!) wiskundevaardigheden gemapt. Je kan zien dat ik inmiddels al kleine getallen kan optellen en aftrekken :)

Een voordeel van een digitale omgeving is dat je op verschillende elementen in de skilltree kan klikken om direct doorgeleid te worden naar de bijbehorende instructie of opgaven. Ook worden elementen in de skilltree opgelicht wanneer ze voldoende afgerond zijn.

De skilltree in een analoge leeromgeving

Het werk van de meeste docenten speelt zich echter niet online af, maar gewoon in een klaslokaal met leerlingen die boeken voor hun neus hebben. Toch is ook daar deze methode te gebruiken. Hieronder is de skilltree te zien die ik op dit moment gebruik voor het hoofdstuk Trillingen en Golven voor vwo 5.

Skilltree hoofdstuk 7

Skilltree Trillingen en Golven voor vwo 5.

Hierbij heb ik de stof opgedeeld in kleine, behapbare stukjes. Deze stukjes kunnen dan doorlopen en afgetekend worden door de leerling. Ook weet de leerling waar hij aan toe is, met een overzicht van alle lessen, adviezen voor de planning en een toetsdatum die vanaf les 1 duidelijk is. Hieronder wil ik ingaan op diverse aspecten van het ontwerp, zodat je voor een eigen skilltree kan besluiten of je ze wil overnemen, of dat je ze op een andere manier wil invullen.

Het ontwerp

Close-up en legenda

Elk blokje bestaat uit een aantal elementen. Allereerst is er het onderwerp, die zo beknopt mogelijk de kern moet weergeven. Daaronder is een korte samenvatting te vinden van de stof. Hierin hoeft niet alles uitgespeld te staan, maar bij voorkeur verwijst het wel naar alle belangrijke elementen die de leerlingen moeten kennen. Zo kan de skilltree dienen als een overzicht van alle stof van een hoofdstuk. Hieronder staan de opgaven die horen bij de stof. Deze zijn kleurgecodeerd: de groene opgaven zijn inleidend of vooral reproductiegericht, de blauwe opgaven vormen de kern die het belangrijkst is voor verwerking van de stof (vaak T1 of T2 in het RTTI model), de rode opgaven vragen vaak meer beheersing en inzicht (T2 en I in het RTTI model) en de paarse opgaven zijn echt stevige uitdagingen voor de sterkste en meest gemotiveerde leerlingen. Verder is in elk blokje een aftekenhokje te vinden, die de leerlingen kunnen afvinken als ze de benodigde opgaven hebben gedaan en voor zichzelf het idee hebben dat ze het onderdeel voldoende begrijpen.

skilltree_data_advies

De leerlingen beginnen helemaal linksonder. Vervolgens werken ze van beneden naar boven, kolom na kolom. Hoewel dit op zich niet zoveel keuzes biedt (ze moeten uiteindelijk toch alle stof beheersen) hebben ze wel autonomie in welke opgaven ze maken en wanneer. Om ze bij hun planning te helpen staan er op bepaalde punten in de skilltree adviesdata, alsmede een overzicht van alle lessen die ze tot hun beschikking hebben. Ook worden ze er hier aan herinnerd dat ze behalve de opgaven moeten maken, ze deze ook moeten nakijken.

Het gebruik

Voor de leerlingen hanteer ik de volgende regels wat betreft de skilltree:

  • Zorg dat je de skilltree elke les bij je hebt.
  • Teken duidelijk af welke opgaven en onderdelen je hebt afgerond.
  • Je moet alle essential (blauwe) opgaven maken. Verder beslis je zelf welke opgaven voor jezelf het nuttigst zijn.
  • Je mag zelf kiezen wanneer je de opgaven maakt, zolang alle blauwe opgaven maar af en nagekeken zijn op het moment van de toets.
  • Aan het begin van de toets lever je je schrift in. Hier controleer ik of je alle blauwe opgaven hebt gemaakt en nagekeken. Is dit niet het geval, dan doe je dit alsnog na de toets.
  • Als je van jezelf weet dat je meer sturing nodig hebt, dan mag je naar me toe komen met het verzoek om je op bepaalde momenten te controleren.
  • Verder geef ik de leerling altijd als tip om de skilltree ook te gebruiken als een samenvatting. Deze kunnen ze er bij houden tijdens het maken van de opgaven voor een overzicht van alle belangrijke formules en grootheden. Ook kunnen ze aan de hand van de skilltree leren en zichzelf controleren voor de toets. Pas als ze alle vakjes goed begrijpen zijn ze voldoende voorbereid op de toets.

    Voor- en nadelen

    Dit is één van de onderdelen van gamification waar mijn leerlingen het meest op gesteld zijn. Als ik aan het begin van een hoofdstuk de skilltree nog niet af heb is dit hetgeen waar ze het meeste om zeuren. Wat ze hierbij het vooral op prijs stellen is de onderverdeling van de opgaven in niveaus, het overzicht en de vrijheid die het biedt.

    Ook helpt het mij als docent enorm. Het dwingt me om van tevoren me goed te oriënteren op de stof – een proces waarbij ik ook meteen op ideeën kom om mijn lessen vorm te geven. Als ik vervolgens een specifieke les voorbereid is het eerste wat ik doe de skilltree bekijken. Dit geeft mij een goed idee van de leerdoelen van de les, alsook van de inbedding in de rest van de stof. Grootste nadeel? Het kost een paar uur om een skilltree te maken. Maar dit wordt makkelijker met onderstaande templates!

    Zelf aan de slag met de skilltree

    Als je zelf aan de slag wilt met een skilltree voor een onderdeel van je eigen vak kan ik een aantal hulpmiddelen bieden. Allereerst een .zip-bestand met de skilltrees van vwo 4 en vwo 5 bij de Newton methode. Ook kun je gebruik maken van een template in InDesign of Word formaat. Al deze bestanden kun je ook vinden onder het kopje Materialen. Natuurlijk staat niks je in de weg om je eigen uitwerking van een skilltree te maken. In dat geval ben ik erg benieuwd naar het resultaat!

    1. Kijk hoe mensen League of Legends spelen op de game streaming site Twitch.
    2. Volgens de Self Determination Theory zijn de drie determinanten voor intrinsieke motivatie autonomie, competentie en betrokkenheid.
    3. Zie www.khanacademy.org, op meerdere manieren een goed voorbeeld van een gegamificeerde digitale leeromgeving.

    Leave a comment

    Your email address will not be published. Required fields are marked *

    This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

    8 thoughts on “Meer overzicht en autonomie met de skilltree

    • Tiuri

      Fijn dat je dit zo open met iedereen deelt!
      Ik heb de templates gedownload. Ik moet wel even gaan kijken of het goed werkt met onze methode (syst. nat.), want daar zitten steeds maar vijf opgaven per paragraaf…

    • GvGinkel

      Een Eerst de Klas trainee uit een groep die ik begeleid heb, heeft de Skill Tree gecombineerd met de Hele-Taak-Eerst aanpak (https://www.youtube.com/watch?v=Dsb_U2EEGhI): een (complexere) introductieopdracht als een sort ‘check’ van het level, en al naar gelang de prestatie daarop kon de leerling een aangepast traject door de Skill Tree doorlopen (bv gelijk naar een volgend level, of eerst een aantal oefenopdrachten doen en dan weer een complexere opdracht als check). Het doel was om meer gedifferentieerd te werken.
      Mijn dochter volgt momenteel Gepersonaliseerd onderwijs (Kunskapsskolan) met veel digitaal materiaal, ik denk dat het digitale materiaal daar met skilltrees ook een stuk overzichtelijker weergegeven zou kunnen worden.

      • Bart Giethoorn Post author

        Hele Taak Eerst en de skilltree lijkt me inderdaad een hele natuurlijke combinatie. Dank voor de link!

        Nu ben ik wel benieuwd: hoe houden leerling overzicht van het hele plaatje bij gepersonaliseerd onderwijs zoals Konskapsskolan?

        • GvGinkel

          Op dit moment is overzicht houden daar nog lastiger omdat het overzichtsplaatje überhaupt ontbreekt. Kunskapskolan is minder gepersonaliseerd dan het lijkt. Ieder moet dezelfde prestaties voltooien, alleen is er meer ruimte om zelf te plannen wanneer aan wat gewerkt wordt, wanneer en hoeveel hulp van de docent gevraag wordt (ze zit nu in 4VWO in regulier en moet erg wennen dat in klassikale lessen ze weinig kan vragen als ze iets niet snapt), en welke oefeningen je wel en niet maakt (daar leerde ze van dat het maken van oefeningen dus echt helpt). Als in de portal van Kunskapskolan opgaven toegankelijk zouden zijn vanuit zo’n overzichtsplaatje zou het al wat zijn, want die portal was nauwelijks visueel en heel veel doorklik werk. Nog mooier als een hele taak gedaan kon worden en dat dit dan zou verwijzen naar deeltaken/instructies bij fouten, maar dan kom je op redelijk complexe adaptieve software denk ik.

          • Bart Giethoorn Post author

            Het lijkt me inderdaad wel pittig om zulke software neer te zetten voor alle methodes ja. Maar keuzes mogen maken zonder goed overzicht en inzicht in de gevolgen van die keuzes is meer verwarrend dan bekrachtigend. Wel fijn dat de waarde van oefenen wel goed overkomt :)

      • Bart Giethoorn Post author

        Hey Roeland,

        Die tool ziet er interessant uit! Als ik komend jaar weer les geef ga ik ‘m misschien wel uitproberen :)
        Nog wel een vraagje: is het mogelijk binnen de hokjes opgaven met kleuren te coderen? Dat is voor mijn gebruik wel essentieel.

        Bart